Sukcesja jest jedną z najtrudniejszych kwestii w firmach rodzinnych bez względu na region świata. To skomplikowany proces, na który wpływa wiele rzeczy.
Sukcesja jest jedną z najtrudniejszych kwestii w firmach rodzinnych bez względu na region świata. To skomplikowany proces, na który wpływa wiele rzeczy, w tym rozwój rodziny i emocjonalny stosunek jej członków do prowadzonego biznesu. Przetrwanie firmy zależy od wielu czynników.
Wartości rodzinne
W Indiach rodzina od zawsze jest centralną i najważniejszą częścią zarówno biznesu, jak i kultury. Każda ma własny zestaw wartości, który powinna jasno komunikować i przestrzegać. Te wartości są siłą łączącą członków rodziny ze wszystkich pokoleń. Muszą być traktowane jako przewodnik i wyznaczać długoterminową strategię rozwoju. Co więcej – powinny być zgodne ze strategią biznesową. Krótko mówiąc: wizja biznesu musi być tożsama z wartościami rodzinnymi, obie muszą się uzupełniać, by budować zrównoważoną, silną, rozwijającą się i harmonijną rodzinę oraz firmę. Także w Polsce, mimo licznych zmian społeczno-gospodarczych rodzina jest ciągle numerem jeden na liście priorytetów.
Stabilny plan sukcesji uwzględniający ramy zarządzania
Podobnie jak wartości równie ważne jest posiadanie stabilnego planu sukcesji oraz ram zarządzania obejmujących aspekty ekonomiczne i kontroli zarządczej. Dobrze napisana, rodzinna „konstytucja” powinna zawierać wytyczne dotyczące sposobu podejmowania decyzji (włącznie z najważniejszymi aspektami prowadzenia biznesu) oraz związane z tym mechanizmy równowagi i kontroli. Nie trzeba chyba dodawać, że – biorąc pod uwagę dynamikę współczesnego świata – od czasu do czasu konieczny jest przegląd niektórych fragmentów konstytucji. Jest to ważne zarówno dla samej rodziny, jak i dla biznesu.
Trudności w sukcesji są związane z polityką rodziny dotyczącą wchodzenia nowych generacji, odchodzenia na emeryturę starszych członków czy mechanizmów wychodzenia z impasu. Zazwyczaj najważniejszym celem jest zbudowanie zrównoważonych sposobów zarządzania biznesem, polegających na bezstronnej dystrybucji bogactwa i minimalizujących spory czy skutki rozstania.
Przedsiębiorcze myślenie pokoleń
Następcy, by firma rodzinna przetrwała, przede wszystkim muszą chcieć być następcami, a także szkolić się i być przygotowanymi do przejęcia pałeczki. Szkolenie i edukacja kolejnego pokolenia to kluczowy element przygotowania do sukcesji, przywództwa, pomnażania rodzinnego bogactwa i zachowania wartości. Etyka pracy, przywództwo oraz przedsiębiorczość to niezwykle ważne cechy, które należy przekazać młodszemu pokoleniu.
Zwykłe pozostawienie rodzinie całego dorobku nie wystarcza do utrzymania biznesu. Konieczne jest stworzenie następnemu pokoleniu szansy na przejęcie firmy. Co więcej, równie ważne jest zrozumienie przez następców, że przejęcie rodzinnego biznesu nie jest czymś co się należy, tylko że trzeba na to zasłużyć i zapracować.
Łatwość dostosowania się kolejnego pokolenia
Rodzinne firmy i ich liderzy muszą stale odnawiać i podtrzymywać ducha przedsiębiorczości. Żeby się rozwijać muszą być innowacyjne, a ich dorobek przekazywany z pokolenia na pokolenie. Przedsiębiorczość kolejnych generacji to podstawa sukcesu biznesowego i silnych więzów rodzinnych. Często zdarzają się sytuacje, kiedy na przykład trzecie pokolenie nie chce przyłączyć się do rodzinnego biznesu, ponieważ chce robić coś innego. Utrzymanie rodzinnej firmy byłoby łatwiejsze, gdyby młodsza generacja miała swobodę i poparcie w tworzeniu własnych, innowacyjnych przedsięwzięć, ale jako część rodzinnej firmy. Rady seniorów są cenne, ale warto nadchodzącemu pokoleniu stworzyć miejsce na jego własną kreację, na popełnianie błędów i stworzenie własnego stylu zarzadzania. To pomaga budować dynamiczny biznes rodzinny, łatwo dostosowujący się do zmieniających się warunków.
Otwarta komunikacja
Wewnątrzrodzinna, otwarta komunikacja to podstawa rozwoju i utrzymania ładu. Etos jawności i porozumienia zacieśnia zaufanie między członkami rodziny.
Family office, czyli międzypokoleniowy transfer majątku
Stopień skomplikowania w zarządzaniu rodzinnym biznesem rośnie, a wraz z nim zwiększa się potrzeba zapewnienia płynnego transferu dorobku pomiędzy pokoleniami. Tak zwane usługi family office mogą zapewnić odpowiednie zarządzanie i struktury konieczne do poradzenia sobie z inwestowaniem zgromadzonego przez lata kapitału. Może także pomóc w unikaniu sporów czy godzeniu różnych interesów. Wszystko to powinno ułatwić osiąganie zwiększonych przychodów.
Sposób dysponowania majątkiem może się ograniczać do wewnętrznych ustaleń między członkami rodziny albo może być też realizowany jako usługa zewnętrzna we współpracy z niezależnymi doradcami, przedstawicielami czy konsultantami.
Działalność charytatywna: utrzymywanie rodzinnego biznesu na poziomie globalnym
Według badania przeprowadzonego przez EY oraz Uniwersytet Kennasaw największe na świecie firmy rodzinne łączy działalność charytatywna. Jest sposobem prezentowania rodzinnych wartości oraz dzielenia się z innymi, także przez kolejne pokolenie czy tych członków rodziny, którzy nie są bezpośrednio zaangażowani w biznes. Najlepszym sposobem prowadzenia działalności charytatywnej jest założenie rodzinnej fundacji lub inwestowanie zaangażowane społecznie.
Podsumowując: utrzymanie rodzinnego biznesu to wyważenie pomiędzy interesem firmy a członków rodziny. Podstawą jest stabilny plan sukcesji, prosty, ale jednocześnie zapewniający odpowiednią elastyczność, efektywna komunikacja oraz przejrzystość. Pomocą w utrzymaniu biznesu przez wiele pokoleń może być rodzinna konstytucja i jasny plan zarządzania. Nie trzeba chyba dodawać, że pracę na rzecz utrzymania rodzinnego biznesu trzeba wykonywać stale, od czasu do czasu aktywnie rewidując rodzinną politykę.
Pranav Sayta – Partner w dziale doradztwa podatkowego EY India